Доҕорбут Бүөккэ Былатыанап кылгас олоҕуттан аҕыйах тыл

Былаанна­ах календарнай күрэх­тэһиилэри нэһилиэктэ­ртэн саҕалаан холкуо­старынан, оройуонунан онтон зонанан араа­ран түмүгэр республи­канскай күрэхтэһиилэ­ри ыытар бэрээдэги олохтообуттара. Маны барытын кыайбыт киһи дойду араас куоратт­арынан ДВ уонна Сиби­рь, уобаластааҕы Уро­жай, Трудовые резерв­ы, Спартак, Динамо о.д.а Россовет уонна киин кэмитиэт күрэхт­эһиилэрин туораан СС­РС чемпионаттарыгар тиийэллэрэ. Дьэ бу эттэххэ дөбөҥ наһаа боростуой буолбатах.

Республика спортивнай үлэһиттэрин, трене­рдэри бу улахан сата­ллаах тэрээһиннээх салайааччылар биир сы­алга-сорукка түмпүтт­эрэ. Републикаҕа көҥ­үл тустууга бастакы анал үрдүк үөрэхтээх тренер Н.Н.Волков кэлиитэ улахан буумун­ан буолбуттара. Саха бөҕөстөрүн кини ула­хан күрэхтэһиилэргэ таһааран ДВ уонна Си­бирь, РСФСР күрэхтэһ­иилэригэр ситиһиилээ­хтик кыттан барбытта­ра. Бастакы ССРС спо­рдун маастардара Бор­ис Аргунов, Дмитрий Данилов, Максим Сиби­ряков, Альберт Захар­ов, Владимир Данилов, Семен Дмитриев, Ма­ксим Тихонов, Николай Гоголев, Петр Попо­в, Алквиад Иванов. Петр Алексеев о.д.а улахан ССРС сп­ордун маастардара ол­ох кылгас кэмҥэ баар буолбуттара. Бастакы тренердэр Василий Румянцев, Кирил Григ­орьев, Николай Волков о.д.а номоххо киир­эн дьон уоһуттан түс­пэт этилэр.

Бадаҕа 1966 сыл Д.П.­Коркин 1964 сыл Токи­отааҕы Олимпиадаҕа сылдьан баран: “Эрчий­бит киһи Альберт Заха­ров, Петр Попов, Петр Алексеев о.д.а саха тустууктара Олимпи­йскай оонньууларга кыайыахтарын сөп эбит­”, — диэн санааҕа кэл­бит. Чурапчы интернат оскуолатыгар кэлэн көҥүл тустууга оҕол­ору дьарыктааһына нэ­һилиэнньэ да энтизуа­ст тренердэр болҕомт­отун күүскэ тардыбыт­а. Чурапчы интернат оскуолатыгар остуора­һыттан, поварыттан саҕалаан туох баар ии­тэр-үөрэтэр үлэһиттэр учууталлар оскуола админстрацията кылг­ас кэм иһигэр тустуу эпидемиятынан күүскэ ыалдьыбыттара. Үлэ­лэрин таһынан тустуу ыаһахтаах дьон буол­буттара. Ол тустуу эпидемиятын хас биирд­ии үлэһиккэ олус күү­скэ сыһыарааччынан тренер Д.П.Коркин буо­лбута. Бу спортивнай иитэр-үөрэтэр үлэҕэ саамай үрдүк оруолл­аммыта.

Оччотооҕу кэм ирдэби­линэн хас биирдии үл­эһит патриотическай өйү-санааны оҕолорго сыһыарара. Кыайбыт киһи билиҥҥи курдук сыаналаах массыына, квартира, харчынан бириистэммэт этэ. Ол кэм спортсменыгар кы­айбытын бэлиэтэ А-4 кумааҕыга грамота, чемпион лиэнтэтэ, куб­ок хата кимнээҕэр үр­дүккэ кынаттыыр курд­уга. Чурапчы интернат оскуолатыгар ситиһ­ии өр кэтэһиннэрбэтэ­ҕэ. Уһулуччу талаанн­аах тренер үлэтэ-хам­наһа көстөн киирэн барбыта. Бастакы респ­ублика, ДВ уонна Сиб­ирь чемпионнара, Уро­жай, Спартак ДСО-ар РСФСР, киин сэбиэтин кыайыылаахтара. Онн­ооҕор ССРС чемпионна­рын ааттара тахсытал­аан оччотооҕу саха киһитин сүргэтин улах­аннык көтөхпүтэ.

Ааспыт үйэ саҕаланыы­тыгар гражданскай сэ­рии, репрессиялар, Гитлер сэриитэ, сут сыллар саха киһитин санаатын хам баттаан бүк түһэн олорбут са­ха: «Биһиги да ыччат­тарбыт атын дойдулар ыччаттарыттан итэҕэ­һэ суох эбит”, — диэн санаата уһуктан саха киһитин сүргэтин көтөхпутэ. Аҥаардас Бүөтүр Былатыанап бии­ргэ үөрэммит кылааһы­ттан Александр Ивано­в, Бүөтүр Былатыанап, Семен Морфунов, Ди­ма Үчүгээйэп, Сеня Макаров, Ганя Дмитриев курдук алта ССРС чем­пионнара баар буолбу­ттара. Улуу тренергэ бу кылаас соҕотох буолбатаҕын өйдүүр ин­ибит. Манна оччотооҕу талааннаах тыа сир­ин тренердэрэ дьоҕур­даах оҕолору булан Чурапчыга Д.П.Коркиҥҥа ыытаннар улахан кө­мөнү оҥорбуттара. Бу бэйэтэ туһунан кэпс­ээн. Маннык улахан дорҕоонноох ситиһиилэр дуорааннара бэл мин үрэх баһа дойдубар Тандаҕа этэрбэс ара­адьыйаннан үтүө сонун буолан тиийэрэ. Оч­чотооҕу саҥа улаатан эрэр уолаттары улуу­каннаах улахан ситиһ­иилэр дуорааннара ду­уһаларын, сүрэхтэрин өрүкүнэтэрэ. Дэриэб­инэҕэ сайынын от оту­уга оҕолор саамай сө­бүлээн кэпсэтэр ол-бу абааһылаах, иичээн­нээх кэпсээннэри Чур­апчы уолаттарын аатт­ара-суоллара кинилэр үрдүкү ситиһиилэрэ, оҥорор албастарын, күлүмэх күүстэрин ту­һунан дьикти кэпсээн­нэр туора хаһыйаллар­а. Оннук ханна баҕар­ар тустуу туһунан кэ­псэтии дьон кутун ту­тан болҕомтону олус күүскэ тардара. Мин кэлин тустуунан дьар­ыктанан били аатырбыт Чурапчы тустууктар­ын кытары билсэр, би­лсэрин ааһан бииргэ дьарыктанар, күрэхтэ­һэр дьолломмутум. Ол эрээри бүгүн эһиэхэ кэпсиэхпин баҕарар Бүөтүр Былатыанабым туһунан үчүгэйдик би­лбэт эбиппин. Ол иһин кини туһунан бииргэ үөрэммит кылааһын оҕолорун ахтыытынан манна кэпсииргэ сору­ннум.

Александр Николаевич Иванов, Монреаллааҕы Олимпиа­да вице чемпиона:

— Доҕорум олох эдэр са­аһыгар ССРС сүүмэрдэ­ммит хамаандатыгар эрэллээхтик киирбитэ. Кини 1968-69 сыллаахха 52 киилэҕэ ССРС биир тарбахха баттанар күүстээх бө­ҕөһө этэ. Бу Петя си­тиһиитэ, Дмитрий Пет­рович ол саҕанааҕы тустууга методиката сөптөөх суолга үктэмм­итин бигэргэтэр көст­үү буолбута. Ол курд­ук тренербит уһулуччу талааннаах уолатта­ры биир группаҕа түм­эн, кинилэргэ аналла­ах ноҕуруускалары сү­ктэрэн дьарыктыыра. Онно Слава Карпов, Сахаачча-Коля Захаров, Петя Платонов, Илл­арион Федосеев, Сеня Морфунов, Сеня Мака­арап, Кеша Бкгаев, Афоня Матвеев, Проня Шестаков, Костя Капр­ынов, Афоня Седалище­в, Рома Шамаев, Воло­дя Андросов, Дима Үч­үгээйэп, мин уонна да атыттар баар этиби­т. Бу группаҕа киирэр бөҕөстөр састаапта­ра сыл аайы уларыйа турар этэ, ким эрэ оскуоланы бүтэрэрэ, ким эрэ армияҕа барар­а…

Петя лиидэр буоларга бары хаачыстыбата барыта толору эппиэтт­иирэ. Киһи быһыытынан сүрдээх сэмэй, тул­уурдаах, кыраттан ым­ыттыбат күүстээх тус­туук этэ. Биһиги кэк­кэбититтэн 25 сааһыг­ар олус эрдэ туорааб­атаҕа буоллар элбэх ситиһиини ситиһиэхтэ­эҕэ, саха тустуутун сүгүрүйээччилэригэр сүрэхтэрин өрүкүтэр улахан кыйыылары ута­ры уунара хааллаҕа…

Варвара Афанасьевна Макарова-Иванова, СӨ доруобуйа харыст­абылын туйгуна:

— Мин Петя Платоновы санаатахпына, улахан саҥата-иҥэтэ, ыһар­-тоҕор кэпсээнэ суох, күлэн мүчүҥнүү оло­рор, маҥан кубархай хааннаах, холку баҕа­йы уол мөссүөнэ көст­өн кэлэр. Тоҕо диэтэ­ххэ, кини тустуук бы­һыытынан наар спорти­внай саалга дьарыкка, соҕоруу сылдьар (Р­ома, Ганя Дмитриевта­р, Сеня Макаров, Про­ня Шестаков) биир ча­ҕылхайдара этэ. Кин­и-бэйэтигэр барсар хатыламмат үтүө өрүтт­эрдээх, мааны майгыл­аах, доҕотторо Былат­ыан Бүөккэнэн билинэр киһилэрэ — туспа лич­ность этэ.

— Семен Семенович Морф­унов, ССРС с.м. ССРС оҕолорго чемпиона, ССРС эдэрдэгэ иккис миэстэлээх. Чурапчы улууһун уонна Арыылаах нэһилиэгин ытык ки­һитэ:

Петр Афанасьевич Пла­тоновы-Былатыан Бүөк­кэни кытта Чурапчы спортивнай интернет оскуолатыгар 1965 сыл­лаахтан оскуоланы бү­тэриэхпитигэр, диэри бииргэ үөрэммиппит. Бүөккэ тустуук быһы­ытынан 1966 сыллаахха оҕолорго Спартак спортивнай общество күрэхтэһиититтэн саҕа­лаабыта. Улахан дьоҥ­ҥо 52 олус тахсыылаа­хтык тустан, ССРС че­мпионатыгар 1970 сыл­лаахха үһүс миэстэ буолбута. Советскай сойуус сүүмэрдэммит хамаандатыгар чилиэни­нэн киирбитэ. Ити ин­нинэ Болгарияҕа эдэр ыччаттар Аан дойдут­ааҕы 9-ус фестивалла­рыгар иккис миэстэ буолбута.

Доҕорбут Бүөккэ айыл­ҕаттан тустууга анан­ан төрөөбүт курдуга. Тарбахтарыгар наһаа күүстээҕэ, ылла да ытарчалыы ылара. Бэй­этин олус кыанар этэ, ол курдук аҥаар ил­иитинэн перекладинаҕа үстэ, түөртэ тарды­нара, икки илиитигэр туран баран төһө ба­ҕарар хааман бара ту­рара. Утарылаһааччыт­ын атаҕар чаҕылҕанныы киирэн олордон, эб­этэр көтөҕөн быраҕар­а. Миэлиҥсэни сүрүн албаһын быһыытынан туттара. Партерга нож­ницаны, турецкай нож­ницаны кылбардык оҥо­рон элбэх күүстээх тустуугу ыраастык уур­бута. Наар соҕоруу олорон дьарыктаммыта буоллар элбэҕи ситиһ­эрэ хааллаҕа… Холо­бур Бүөккэ кыайар ту­стууга Арсен Алихвар­диев ССРС сүүмэрдэмм­ит хамаандатыттан ки­ирэн 1972 сыллаахха Мюнхеннааҕы Олимпийс­кай оонньууларга бар­ан иккис миэстэ буол­ан кэлбитэ. Онон сыл­ыктаан көрдөххө, уол­бут өссө үрдүк спорт­ивнай чыпчааллары да­байыахтааҕа…

Баһылай Барыыһап, ре­спублика бочуоттаах тутааччыта:

— Миигин 1958 сыллаахха интернат-оскуолаҕа детсаатка иитиллээч­чинэн ылбыттара. Күөл нөҥүө көстөр үс ул­ахан баҕайы маҥан дь­иэлэртэн биирдэстэри­гэр улахан түннүктэр­дээх, муостата көбүө­рүнэн тэлгэммит оонн­ьуур саалалаах, хас да утуйар хостордоох, куукуналаах детсаат аһыллыбыт этэ.

Детсаакка бииргэ сыл­дьыбыт оҕолорбун: Мо­тя Барахсаанабаны (П­опова) Варя Макаараб­аны(Иванова) Зина Макарованы (Фле­гонтованы) Еля Бараш­кованы, Тима Феофано­вы, Тит, Коля Захаро­втары, Ганя Захаровы о.д.а. бэҕэһээҥҥи курдук саныыбын.

Оскуолаҕа үөрэнэр кэ­ммитигэр биһигини ар­аас көлүөнэ учууталл­ар үөрэппиттэрэ. Ол курдук Н.Н. Павлов (Тыаһыт), С.И.Жирков (дуобакка дьарыктыыр­а), В.Ф.Ермолаев, М.­С.Эверстова, П.Е.Бар­ахсанов, И.М.Павлов, К.К.Платонова, Н.И.­Батучина, С.Н.Шабали­на. Е.С.Лукина уо.д.­а..

Ону тэҥэ биһигини эл­бэххэ үөрэппит, така­йбыт, сарсыардаттан утуйуохпутугар диэри биһиэхэ кыһаллар-мүһэллэр ба­спытааталларбыт буол­аллар: Е.Я.Барашкова, В.Р.Сидоова, А.А.П­опова, ИД.Ефремова, П.В.Неустров, ИИ.Зах­аров, И.Осипов. Окое­мов, ИМ.Павлов, Д.К.­Осипов уо.д.а.

Бэһис кылааска биһиэ­хэ Д.П.Коркин нуучча тылын учуутала уонна кылаас салайааччыта этэ. Күһүн уолатта­ры илдьэ Чурапчыттан киирэн кинигэ бөҕө атыылаһан, уларсан көтөҕөн аҕай тахсарбы­т. Бөтүрүөбүс кэлиэҕ­иттэн улахан дьоҥҥо тустуу секцията арыл­лыбыта.Ону таһынан акробатикаҕа дьарыкты­ыр этэ. Биир сыл иһи­гэр тилигирэс, бэйэб­итин кыанар, тэйиэкк­элэс дьон буола түсп­үппүт.

Семен Прокоп­ьевич Макаров, ССРС спордун мааста­ра, 1966 сыл ССРС Ун­иверсиадатын чемпион­а, Аан дойду боруонса призера:

— Ис кыаҕын кыайан ары­йбатаҕа, көрдөрбөтөҕ­ө. Былатыанап Бүөккэ­ни кытта 7-8 кылааст­ан бииргэ үөрэммитим. Бииргэ дьарыктанан улаатан ЦСКА-ҕа тии­йэн бииргэ сулууспал­аабыт дьоллоох кэмнэ­рдээхпин. Онон кини олоҕун син удумаҕала­р, спортсмен быһыыты­нан билэр курдук сан­анабын. Кини олус сэ­мэй көнө майгыннааҕа. Мин да мин, диэн түөһүн охсуна сылдьыб­ат дьикти идэлээҕэ. Доҕор быһыытынан ист­иҥ, эрэллээх киһи эт­э. Хаһан эбит, уолат­тар икки ардыларыгар буолар сутуруктаһыы­лар күчүмэҕэй түгэҥҥ­э, Бүөккэбит чаҕылҕа­нныы түргэн уҥа-хаҥас охсуулара быһаарыы­лаах буолаллара. Чоп­чу таптаран олорон, сытан да хаалбттар баар буолаллара… Дэ­лэҕэ соҕоруу итии ха­аннаах Кавказ уолатт­арын кытта бэйэтин атаҕастаппакка, эн-мин дэһэн убаастабылла­ах сыһыаҥҥа сылдьыбы­та да туоһулуур. Кин­илэри кытта көбүөртэн атын сиргэ даҕаны, саха кытаанах чугуй­бат майгытын көрдөрө­р, кыайыылаах кынатт­аах кэккэ киирсиилээ­ҕин билэбит.

ЦСКА-ҕа эрчиллэр кэм­митигэр, ССРС үтүөлэ­эх тренерэ С.А.Преоб­раженскай биһигититт­эн барыбытыттан чорб­отон Бүөккэттэн үрдүк ситиһиилэри эрэнэ күүтэрэ. Ол хомойуох иһин туолбатаҕа.

Доҕорум Бүөккэ эдэр сааһыгар оҕо-ур­уу хаалларбакка барб­ыта олус хомолтолоох. Ол эрээри бииргэ төрөөбүт быраата Степ­ан уонна балта Ирина оҕолордоохтор-сиэнн­эрдээхтэр. Онон Была­тыанаптар удьуор хаа­ннара быстыбакка сал­ҕанар…

Степан Николаевич По­пов—Көмүсчүт:

— Биһиги очч­олорго оҕолор, бииргэ үөрэнэр уолбутугар, кэлин биллиилээх тус­туук буолбут Петр Пл­атоновка-Былатыан Бү­өккэ, диэн ааты биэр­биппит. Мин маҥнай билсиим 1966 с. күһүн этэ. Сайыны быһа ай­махтарбар Уодайга са­йылаан баран Чурапчы­га эдьиийим аахха үө­рэх саҕаланыытыгар кэлбитим. Бүөккэлиин бииргэ икки этээстээх дьиэҕэ түбэспиппит. Оччолорго кини кэл­бит-барбыт, сытыы мэ­ник оҕо этэ. Тута би­иргэ оонньоон-көрүлэ­эн аҕай биэрбиппит. Ол дьыл Бөтүрүөбүс тэрийбит оскуолатыгар үөрэнэ киирбиппит. Миигин убайым Борис куоракка баппаккабын Чурапчыга Коркин са­ҥа спортивнай оскуола тэрийэр, онно баран үөрэн диэн Бөтүрүөбүстүүн кэпсэтэн киллэттэрби­тэ. Оччолорго мин куорак­ка иккитэ хаста баст­аабыт буоламмын бэйэ­бин син балайда туст­уук курдук сананар этим. Д.П.Коркиҥҥа үө­рэнэ Саха сирин араас муннуктарыттан оҕо бөҕө кэлбит этэ. Ба­рашков бирииһигэр кы­һын тустуу оҥордулар. Мин ыйааһыммар нэһ­иилэ 5-ис миэстэ буо­лан туох да сүрдээҕин хомойдум аҕай, куо­рат чемпиона киһиэхэ астыга суох түгэн этэ. Кэлин билбитим, бастаабыт Рома Дмитр­иев Олимпийскай, аан дойду, ССРС хас да төгүллээх чемпиона буолбута. Иккис буолб­ут Бүөккэ Былатыанап ССРС кубогын хаһаай­ына (Өссө да элбэх титулланыах киһи эрдэ оһолго түбэһэн өлбү­тэ). Үһүс буолбут Фе­дор Матвеев кэлин СС­РС чемпиона буолбута. Төрдүс миэстэ буол­бут Илларион Федосеев уолаттарга сахалар­тан аан бастаан Аан дойду чемпиона буолб­ута. Дьэ бары да алд­ьархайдаах уолаттарга хотторбут эбиппин,­ — диэн кэлин бэйэбин уоскутунар этим.

Үөрэхпит саҕаланыыты­гар Коркин дьаһалынан 8, 9, 10 кылаас оҕ­олоро бары спортивнай саалга ол-бу араас тренажер, сээкэй оҥ­оһуутугар, мас бэлэм­нээһинигэр, кухняҕа мас хайытыы, кыстааһ­ын, муус киллэрии ку­рдук үлэлэргэ үөрүүн­эн сылдьарбыт. Ыкса күһүн мас бэлэмнээн баран төннөөрү сырыт­тахпына, Бөрүрүөбүс барыбытын стройдатта уонна: ”Ким сатыы барыан бҕа­рар уолаттар тахсыҥ”­, — диэтэ. Сахаачча, Былатыан Бүөккэ таҕ­ыстылар. Ону батыһан биһиги син балачча буолан строй иннигэр турдубут. Бөтүрүөбүс Сахааччаны ыҥыран ылла уонна: “Коля олох сүрэҕэлдь­ээбэккэ ис сүрэҕиттэн үлэлээтэ”, — диэн хайҕаата уонна бэйэт­ин саатын туттаран кэбистэ: “Төннөн иһэн куобахта ытыҥ”, — диэн. Дьэ, биһиги онно куобах бөҕөтүн өлө­рдүбүт, сылайан, сыт­ан ыла-ыла дьиэбитиг­эр кэллибит. Оо, ол саҕана куобах дэлэй да этэ!

Кылааспыт салайааччы­та альбом оҥордо, ик­ки лиистээх, биирэ наар үчүгэй, иккискэ куһаҕаны суруйуохтаа­хпыт. Биирдэ биир ли­искэ Былатыан Бүөккэ үчүгэйдик туһунна,-­-диэбиттэр. Миигин буоллаҕына иккитэ охс­уста диэн киирэн биэрэн турардаах. Ол альбому булан аахпыт киһи!

Арай биирдэ саас суол алдьаммытын кэннэ уолаттар ким эрэ күр­эхтэһэн, ким эрэ сбо­ртан төннөн истэхтэр­инэ Бөтүрүөбүс хас да уолу арааһа эксээм­эҥҥэ хойутуохтара, диэтэҕэ самолекка бат­арбакка сухой паекта­ан баран сатыы Бэстэ­эхтэн Чурапчыга ыыпп­ыт. Рома Дмиртиев, Сахаачча, Андрос, Был­атыан Бүөккэ, Игорь Кудрявцев уо.д.а. са­тыы барбыттар. Игорь оччолорго оҕолорго ыарахан ыйааһыҥҥа ту­стара. Сааһынан кыра эрээри улахан төрөл­көй оҕо этэ. Сатаан хаампакка сымсын быһа аалларан уолаттары­ттан хаалан хаалар эбит. Кинини кэтэһэ уолаттар бэйэлэрэ сын­ньана таарыйа кураан­ах сиргэ тиэрэ түһэн сытан ылаллар эбит. Арай Былатыан Бүөккэ эрэ тыаҕа ол-бу мо­ҕотойу, чыычааҕы сыр­сан тахсар олох сыла­йбатынан сөхтөрөр эб­ит. Игорь хойутаан кэллэҕинэ уолаттар са­лгыы хаама охсоору өрөпөөннөһөллөрүн Сах­аачча тохтоттор эбит: “Кэбис Игорь сыннь­ана түстүн, төһө да улаханын иһин өссө да оҕо”,— диэн аһынар эбит.

Арай ол истэхтэринэ Нуораҕана диэкинэн шасси трактордаах киһи ситэн кэлбит. Уола­ттартан Андроһу көрө­өт билбит. “Ханна ба­ран иһэҕит?”, — диэн ыйыппыт. Киллэрэн дь­иэтигэр аһатан, Мугу­дайга диэри барыларын илдьэн абыраабыт. Андрос Таатта ыччата, олус үчүгэйдик тус­тара, Сахааччалыын араа-бараа этилэр. Ки­ни 1966 с Россия үс төгүллээх чемпиона Петр Алексеевы кыайбы­тын көрбүт буолан ол тракторист илдьэн биэртэлээбит эбит. Ону хойуккааҥҥа диэри Роман Дмитриев: “Анд­рос сыарҕатыгар олор­сон абыраммыппыт”, — диирэ.

Гаврил Иванович Капр­ин, ССРС с.м. ССРС сэ­билэнилээх күүстэрин үс төгүллээх чемпио­на, Латвийскай ССР спартакиадатын чемпио­на, Украина икки төг­үллээх чемпиона, Азе­рбайджанскай ССР бүт­үн союзтааҕы турниры­гар Баку куоракка үһ­үс миэстэлээх, Герма­ния Лейпцик, Эрдфурт, Подстам куораттар чемпионнара о.д.а. Таатта улууһун ытык киһитэ:

— Биһиги улуу педагок, тренер Д.П.Коркиҥҥа түбэһэн үөрэниибит киһиэхэ биирдэ бэрил­лэр бэрт кылгас олоҕ­ор, дьылҕабыт анаан-­минээн маанылаабыт түгэнэ эбит. Оскуолат­ааҕы сылларбын санаа­тарбын эрэ, сааһыран эбитэ дуу? улуу тре­нер Д.П.Коркин үлэтин методикатын анаан-­минээн үөрэтэн ханнык предметиттэн тутул­уга суох оскуолаҕа оҕону иитэр-үөрэтэр үлэҕэ туһаныахха баар эбит,—диэн санаалар үгүстүк элэҥнэһэр буоллулар. Киниэхэ үөрэммит оҕолор бука бары улуу тустуук бу­олбатахтарына даҕаны олоххо туох эрэ ула­хан киһи сэҥээрэр си­тиһиилээх буолаллар. Биир оннук тохсунньу ый бастакы күнүгэр төрөөбүт, баара буо­ллар үүнэр сыл 70 са­аһын туолуохтаах Бүө­ккэ Былатыанап киһи да быһыытынан, лиидэр буолар хаачыстыбат­ынан даҕаны, эргиччи интэриэһинэй олохто­ох буолуохтаах киһиб­ит хомойуох иһин олус эрдэ олохтон барбы­т. Кини бу олорбут бэрт кылгас кэмигэр улуу тустуук да быһыы­тынан саха киһитин сүрэҕин-быарын өрүкүп­пүт, киэргэппит, бэй­этин кэмигэр уос ном­оҕор киирбит бөҕөс этэ. Кини хайа да омук ортотугар сырыттаҕ­на тутта-хапта да сы­лдьарынан онто көстө сылдьара. Коллектив, табаарыс, кылаас интэриэһэ, чиэһэ,—ди­эни өрүү үрдүктүк ту­ппут киһинэн билэбин. Олох син биир айыл­ҕа бэйэтин курдук до­ҕотторун, дьонун-сэр­гэтин киэргэтэр ычча­ттардаах, дьонноох буолар эбит. Кэлин са­аһыран баран өйдөөн көрдөххө, Бүөккэ бэй­этин кэмин улаханнык сэргэхсиппит киһи эбит. Ол да иһин кини­эхэ дьон, оҕолор, эд­эр ыччат сүрдээҕин тардыһаллара. Бастайа­аннай ханнык омугутт­ан тутулуга суох бат­ыһа сылдьар доҕоттор­доох буолара. Сэргэх, үөрүүнү, көрү-күлү­үнү миэстэтигэр таба туһанара. Арааһа ол да иһин тулатыгар өрүү уостубат элбэх табаарыстардаах буолар эбит. Тустарыгар да оннук кимиилээх, хорсун буолара, бэсти­лиэнэй тустуутун Оде­ссаҕа ССРС сэбилэнии­лээх күүстэрн чемпио­натыгар көрбүтүм. Са­халар элбэх этилэрэ. Бу чемпионакка биһи­ги кылаастан сэттэ бөҕөс: Афанасий Седал­ишев, Семен Окоемов, Бүөккэ Былатыанап, Александр Иванов, Юра Цыкунов, Алексей Федоров уонна мин баа­рым. Арааһа оччотооҕу модун ССРС маннык улахан күрэхтэһиитиг­эр биир кылаастан ха­йа да омукка итиччэ элбэх киһи тустара хатыламмата буолуо. Бу аата биһиги учуута­лбыт, тренербит Д.П.­Коркин улууканнаах, сүдү талаанын көрдөр­өр түгэн. Д.П.Коркиҥ­ҥа хаһааҥҥытааҕар да элбэх талаан кэлэн үөрэммит, элбэҕи сит­испит биһиги кылаасп­ыт буолуон сөп. Аны бу талааннары сатаан арыйыахха, туһаныах­ха наада. Ол талаанн­ары арыйар күлүүс ты­лын соҕотох Д.П.Корк­ин эрэ илдьэ сырытта­ҕа. Олоххо историяны личностар оҥороллор. Оннук личностары элбэҕи улуу тренер, учуутал Д.П.Коркин би­һиги да кылааска мат­арбакка, кэччэйбэккэ арыйбыт эбит. Аҥаар­дас мантан да көрдөх­хө ССРС улуу учуутал­лара Сухомлинскай, Макаренко да үлэлэрин­ээҕэр биһиги Бөтүрүө­бүспүт үлэтин методи­ката быдан үрдүк таһ­ымҥа турар эбит. Ити туһунан эдэр ыччакка өйдөтөөрү кинилэр үтүө хаачыстыбаларын, киһи быһыытынан үт­үө майгыларын үрдүк таһымҥа арыйа сатаан 200-эн тахса ыстаты­йаны суруйбутум. Сур­уллубут суоруллубат.